Ik visualiseer graag bij abstracte begrippen. Een terugtrekkende overheid is voor mij vijf mannen in pak met een soldatenhelm op die in volle sprint de frontlinie verlaten, ‘Retreat!’. En de participatiestaat heet zo, omdat je verplicht één keer per dag je hand moet opsteken en iets moet zeggen om de strenge doch rechtvaardige juf te laten zien dat je aan de inspanningsverplichting voldoet. Er zijn allemaal heel abstracte omschrijvingen voor een heel tastbare maatschappelijke vraagstuk: wie draagt welke (zorg)verantwoordelijkheid in ons Nederland?
Laat ik eerst heel duidelijk zijn over mijn achtergrond. Van economie en politiek heb ik helaas nooit enig kaas gegeten. Pas sinds een jaar ben ik mij meer aan het verdiepen in de gevolgen van de overoptimistische consumptie- en groeimaatschappij waarin wij ons al decennia lang bevinden. Deze zoektocht heeft mij geen uitgebreide kennis opgeleverd waarmee ik elk debat win. In tegendeel, ik voel mij vaak ontzettend verdwaald als ik in een discussie over deze onderwerpen zit. Het heeft me echter wel een sterk gevoel opgeleverd. Het moet anders. Dat denken meer mensen! Sociaal ondernemerschap en burgerinitiatieven zijn sterk in opkomst. Maar zijn deze slechts een wanhopige reactie op de terugtrekkende overheid? Of is het ook een pro-actieve, zelfs visionaire beweging die de toekomst hoe dan ook anders wil zien?
Ik denk dat het veel verschil maakt hoe je dit ziet! Ik beschouw reactief als een gedwongen (nood)oplossing om het hoofd boven water te houden. Net als Rita Verdonk in 2010 zie ik ondernemers en ambtenaren watertrappelen om niet opgeslokt te worden in een golf van bezuinigingen van de overheid. Dit gezichtspunt laat de burger zien als slachtoffer en in de laatste plaats als initiatiefnemer. Slachtoffers, nee. Ik sta achter de pro-actieve benadering van burgerinitiatieven en sociaal ondernemerschap. Dit heeft mij geïnspireerd om bij SOON als stagiair aan de slag te gaan om een burgerinitiatief te helpen groeien.
Sociaal ondernemerschap is nuttig, nodig en krachtig. Naast financiële zelfredzaamheid en misschien wat winst ligt de grootste focus op het creëren van sociale waarde. Dit kan in elke vorm en is voor elke onderneming anders! De één helpt vereenzaming van ouderen tegen te gaan door ze op laagdrempelige manier te laten participeren in het productie- (lees brei-)proces van jonge kledingontwerpers, zoals bij Granny’s Finest in Rotterdam. De ander neemt het initiatief om een prijsvraag uit te roepen voor het meest duurzame studentenhuis van Utrecht, om daarmee bewustwording over energieconsumptie en een verlaging van de energierekening voor studenten te bereiken (Manage Your Energy). Welke maatschappelijke behoefte of probleemstelling er ook aan de kaak wordt gesteld, sociaal ondernemerschap lijkt keer op keer te resulteren in efficiënte waarde creatie en maakt de wereld steeds een stukje mooier. De ondernemers zijn flexibeler, creatiever en sneller ter plaatse dan het traditionele overheidsapparaat. Ik denk niet dat de crisis de oorzaak is van de groeiende sociale markt, maar dat het een trigger is geweest. Steeds meer starters zien mogelijkheden liggen en pakken ze enthousiast op, daar waar de overheid het financieel niet meer lijkt te redden om alles op te lossen. Ik voel mij nog naïef en verdwaald in dit onderwerp, maar liever ben ik naïef en geïnspireerd, dan geërgerd en pessimistisch.
– Freek